Wat betekenen dit soort symbolische dagen voor jou?
Ik heb daar gemengde gevoelens over. Aan de ene kant vind ik het belangrijk dat er zo’n dag is en dat er dan echt een wereldwijde focus is op gendergerelateerd geweld, want dat is nodig. Maar ik merk zelf dat het daar dan ook mee ophoudt. Dit is een probleem dat zich elke dag afspeelt, dat elke dag levens opeist. Ik merk het aan mijn agenda ook; rond deze dagen en Internationale Vrouwendag, dan is mijn agenda vol en is het belangrijk wat ik doe en daarna wordt het weer ondergesneeuwd. Uiteraard wel begrijpelijk, maar toch merk ik dat we in Nederland er niet veel aandacht aan besteden. Het lijkt alsof we dit soort symbolische dagen passeren, actie ondernemen, en dan besluiten het daar bij te laten.
En dan is er ook geen aandacht voor de verschillende groepen die misschien nog kwetsbaarder zijn voor geweld. Het is gendergerelateerd, maar ook jongeren, zo blijkt uit recent onderzoek maken dit vaak mee. Waarom, in jouw optiek, zijn jongeren hier vatbaarder voor?
Ik weet niet precies waarom jongeren meer kwetsbaar zijn, maar ik denk dat ze langer niet zichtbaar zijn geweest omdat hun relaties niet serieus worden genomen. Als je denkt aan huiselijk geweld, dan denk je snel aan gezinnen met kinderen, samenwonende stellen, mensen die niet snel uit elkaar kunnen gaan omdat ze gebonden zijn door kinderen of een hypotheek. Maar dat is een vertekend beeld; het hoeft niet altijd te gaan over of je fysiek niet weg kan gaan uit een relatie, maar het kan ook mentaal heel moeilijk zijn om dat te bewerkstelligen. Daar is nog niet zo veel begrip voor. Als er in jongerenrelaties sprake is van partnergeweld, gebeurt het denk ik vaker dat het emotioneel moeilijk is om de relatie te verlaten. En juist jonge mensen, die niet zoveel ervaring hebben in relaties, of jongeren die opgroeien in gezinnen waarin geweld voorkomt, belanden naar mijn mening vaker in dit soort situaties.
En je schrijft nu een boek over je eigen ervaring; wilde je dat al langer doen?
Toen ik net uit de gewelddadige relatie kwam, wilde ik er niet over praten en schaamde ik me ervoor. Het begon toch te knagen, omdat het ook vaak een gespreksonderwerp is zonder dat men het doorheeft dat iemand het heeft meegemaakt. Ik weet nog dat ik met vriendinnen ergens zat en dat naar buiten kwam dat Chris Brown Rihanna had mishandeld. Een van mijn vriendinnen zei toen, “ik had dat echt niet van Rihanna verwacht, ze is zo’n sterke vrouw, dat ze dat zomaar pikt”. Op een gegeven moment werd het steeds moeilijker voor mij om dat soort dingen te horen, vooral omdat ik er heel veel over wilde zeggen maar tegelijkertijd ook niet omdat dat te moeilijk voor mij was. Dat was gewoon een gekke situatie om in te zitten.
Toen heb ik mijn eerste artikel over partnergeweld geschreven en brak het een beetje los omdat ik er nog zoveel meer over wilde zeggen. Het werd ook heel erg gevoed omdat ik steeds meer berichtjes kreeg van (vooral) jonge vrouwen die het zelf hadden meegemaakt. Omdat ik zag dat meer mensen hier tegenaan liepen en ik meer gedachten over dit onderwerp had, vond ik het belangrijk om dit groter aan te pakken. Zo kwam ik op het idee om mijn ervaringen tot een boek te bundelen.
Als ik het goed begrijp, bestaat je boek niet alleen uit je persoonlijke verhaal maar ook uit stukken kennis en feministische wijsheden, hoe moet ik dat voor me zien?
Ik heb mijn eigen verhaal opgeschreven, wat een beetje leest als een roman over het verloop van de relatie. Toen de relatie begon speelde vooral psychisch geweld een rol, bijvoorbeeld door middel van gaslighting en het afbreken van mijn zelfbeeld. Later in het boek gaat het over het verwerken van de relatie en bij elk hoofdstuk van het boek heb ik theoretische kaders geschreven. Zo gaat een scène van het lopende verhaal gepaard met een voorbeeld. Eentje is bijvoorbeeld over toen ik eens op stap ging. Mijn ex zei voordat ik wegging “ga je zo de deur uit?” tegen mij. Ik heb daar de hele dag over nagedacht; ik vroeg me af of hij een grapje maakte. Ik vond dat hij dat niet tegen mij zomaar kon zeggen en na heel wat overpeinzen besloot ik hem te confronteren met de opmerking. Toen zei hij dat hij dat helemaal niet had gezegd en dat hij het niet kon herinneren. Dit is een voorbeeld van gaslighting. Het concept gaslighting* leg ik dan apart uit. Ook heb ik een aantal kaders met feministische wijsheden met liefdeslessen die ik heb geleerd van andere werken van feministen en theorieboeken.
Wat mooi! Het lijkt me wel emotioneel zwaar om telkens het verhaal te moeten vertellen en vaak dan ook in een hokje van slachtoffer geplaatst te worden met de bijbehorende sensationele clickbait titels. Hoe zie jij dat narratief in jouw ervaring?
Ik vind dat best lastig omdat er naar mijn mening ook vaak zo tactloos over partnergeweld wordt gesproken. Het is daarnaast heel frustrerend omdat er veel informatie beschikbaar is over dit onderwerp en de media doelbewust niet verder wil kijken dan een meelijwekkend verhaal. Zelf heb ik niet alleen ervaring met partnergeweld maar heb ik er ook heel veel onderzoek naar gedaan. Als ik alsmaar word gevraagd om als ervaringsdeskundige aan tafel te zitten om een zielig verhaal te vertellen en er niet naar mijn kennis wordt geluisterd, vind ik dat heel doorzichtig. Er wordt dan alleen maar een item gemaakt om mensen hun aandacht te trekken in plaats van iets wat mensen kan helpen. Dus er valt nog veel te winnen in het medialandschap omtrent dit onderwerp en ik hoop dat mijn boek een genuanceerder beeld geeft. Zo gaat het in het laatste deel over hoe ik er bovenop ben gekomen. Daar gaat het nooit over in interviews, over hoe het nu met mij gaat en wat mij heeft geholpen na de relatie.
Wat zou, vanuit jouw expertise en ervaring, kunnen helpen voor mensen die dit hebben meegemaakt?
Ten eerste is beeldvorming heel belangrijk. Slachtoffers moeten worden gezien als slachtoffers van iemand die duidelijk problemen heeft in plaats van dat men doet aan victim-blaming.** Of het tegenovergestelde; je bent slachtoffer, gebroken en getraumatiseerd, en dit verhaal is het enige wat je voor je leven zou tekenen. Als deze beeldvorming zou veranderen, dan zouden mensen er al veel meer over praten. Dan is er ook minder schaamte. Zo gaan slachtoffers ook sneller aan de bel trekken als zij zich in een zodanige relatie bevinden.
Daarbij vind ik dat mensen moeten beseffen dat dit een nationaal probleem is Nederland is een heel neoliberaal land. We hebben de neiging om ons alleen met onze eigen problemen te bemoeien. Ik begrijp dat. Maar zoveel mensen krijgen te maken met partnergeweld dat je niet kan spreken van een probleem in de privé sfeer maar echt als een systematisch, nationaal probleem. Dus waar we ook allemaal aan mee moeten werken om het uit te bannen. Dit betekent: ingrijpen wanneer je iets merkt. Wees op de hoogte van hulpnummers voor slachtoffers en geef het aan wanneer je denkt dat het niet goed gaat bij iemand anders in de relatie. Kijk naar elkaar om!