Cultuurtips van de bi+ redactie!

Cultuurtips van de bi+ redactie!

Het accepteren van je eigen bi+ gevoelens en ervaringen gaat vaak wat makkelijker als je dat deel van jezelf kunt herkennen in boeken, films, muziek, kunst en tv-series. In deze rubriek vertellen de bi+ redacteuren van dit blog over hun mediale en culturele ankerpunten. Deze keer: Esther Wouters

Foto: Esther Wouters in de vensterbank 1983

Mijn zus riep me. ‘Kom snel, die ene aparte vrouw is weer op t.v.’. De vrouw was Mathilde Santing en samen keken we naar haar optreden. Santing had witblond haar met een enkele zwarte lok, een engelachtige stem en ze begeleidde zichzelf met alleen een keyboard. Een fascinerende verschijning. Ik was denk ik 14. Zowel mijn zus als ik voelde haarfijn aan dat er een gelijkenis tussen deze vrouw en mij was waar we nog geen woorden voor hadden maar die onmiskenbaar werkelijk was, zoals de eikenhouten stoelen in de keuken van ons ouderlijk huis. Pas heel veel later, nadat de lesbische community haar jaren had geclaimd als mascotte en haar vervolgens verguisde toen ze een relatie met een man kreeg, hoorde ik Santing in een interview zeggen: ‘Ik heb nooit iets anders gezegd dan dat ik bi ben’. In retroperspectief klopte alles ineens voor me.

Ik las me suf in mijn puberteit, op zoek naar wie ik ben, hoe ik mijn leven kon vormgeven, zoekend naar beelden van een bestaan dat bij me zou kunnen passen. Zangers, schrijvers, dichters, is dat niet precies waarom ze onmisbaar zijn in een mensenleven? Ik las Blaman, niet wetend dat haar pseudoniem waarschijnlijk een afkorting was van ‘Ben liever als Man’. Ondanks dat ik niet alles snapte, had toch het gevoel van een diep begrijpen. Nog steeds wordt gesproken over ‘lesbische erotiek’ in de boeken van Blaman, waar ik daar gevoelsmatig een heel andere duiding aan gaf. En Virginia Woolf, die getrouwd was maar ook relaties met vrouwen had. De eerste keer dat ik de Indigo Girls hoorde zingen over Virginia Woolf -ik was al volwassen- barstte ik in huilen uit. De zoekende puber was instant terug.

They published your diary
And that’s how I got to know you
The key to the room of your own and a mind without end
And here’s a young girl
On a kind of a telephone line through time
And the voice at the other end comes like a long lost friend

Indigo Girls – Virginia Woolf (Rites of passage, 1992)

David Bowie, Freddy Mercury en Prince flirtten met wisselende genderrollen en noemden zichzelf bi. Ik vond het allemaal fantastisch maar het gaf geen aanwijzingen hoe te leven buiten de bestaande genderpaden als je verder eigenlijk een heel doorsnee bestaan leidt, ergens tussen Nijmegen en Arnhem. Op een bepaald moment hadden de artiesten een relatie of een overwegende voorkeur voor één gender en zei iedereen: ‘Zie, uiteindelijk is hij toch gewoon …’ Met alles wat ik nu weet zou ik dat de monoseksuele norm noemen. Maar dat woord had ik toen nog niet. Trouwens, Bowie was de stomme vragen die hij erover kreeg op een bepaald moment zo zat dat hij niet meer serieus in ging op de suggesties van interviewers dat bi-zijn eigenlijk niet echt waar kon zijn.

De echte bi-inclusie ontvouwde zich voor mij in de transwereld. Daar zag ik films waarin bi zijn niet wordt uitgelegd maar gewoon bestaat, net als dauwdruppels, of de witte strepen op een zebra. Zoals in de prachtige film Une Nouvelle Amie, waarin een vrouw haar man verlaat voor de vlammende liefde die ze voelt voor een transvrouw aan het begin van haar transitie. Precies dat overkwam mij overigens uiteindelijk ook.

Buiten de transwereld is de aanwezigheid van het begrip bi+ of pan-zijn in het maatschappelijke en culturele leven nog steeds allerbelabberdst. In dat kader: nog niet gelezen maar hoog op het nachtkast-stapeltje ligt Stemvorken, het nieuwste boek van A. F. Th. Van der Heijden. Ik citeer de NOS: ‘Stemvorken is een wat lengte betreft – bijna 900 pagina’s – doorsnee A.F.Th, met een prikkelend thema: de verpletterende liefde van twee heteroseksuele vrouwen die hun man inruilen voor elkaar.’

Uh, nou ja. Wie praat de NOS bij? (En Libris, Bol.com, waar de relatie tussen de twee vrouwen lesbisch wordt genoemd). Niettemin is de exercitie van Van der Heijden interessant: hij is naar eigen zeggen afgedaald in de liefde van de twee vrouwen uit oprechte fascinatie en het verlangen de gevoelens en ervaringen van de vrouwen nauwkeurig te beschrijven. Tegen de NOS zegt hij verder dat hij ‘de identiteitspolitie’ aan zijn deur verwacht en die confrontatie niet uit de weg zal gaan.

Dat lijkt me nou een goed gesprek voor Bi+ Nederland. Want zo lang vrouwen die relaties met mannen en vrouwen hebben overal lesbisch genoemd worden, laten we een heleboel zoekende pubers zonder de juiste woorden. Om dat gesprek te kunnen voeren moeten we het boek wel hebben gelezen. 888 Pagina’s – dat gaat nog even duren.

Mathilde Santing – I’ve grown accustomed to her face
Indigo Girls – Virginia Woolf
Anna Blaman – Eenzaam avontuur
David Bowie – interview over zijn seksualiteit (in 26 seconden)
Une nouvelle amie – Francoise Ozon (2014)
A.F.Th van der Heijden – Stemvorken