Veel verhalen van mannen met biseksuele gevoelens gaan over liefde, seksuele aantrekking, lust, woede en schaamte. Op hun reis naar zelfacceptatie is het doorzien van schaamte een belangrijke sleutel.

Robbert Nijziel is Bi+ coach voor mannen. Eind 2020 introduceerde hij zijn 8 stappenmodel, waar hij in zijn coachpraktijk mee werkt. Dit ervaringsmodel kan jou inspiratie geven voor hoe je jouw bi+ zijn een plek geeft in alle relaties in je leven.

Uit het grote Bi+ onderzoek blijkt dat Bi+ mannen meer dan vrouwen negatieve opvattingen hebben over hun eigen seksuele oriëntatie. Deze negatieve opvattingen uiten zich vaak in de vorm van een negatief zelfbeeld. Vaak komt hier ook schaamte om de hoek kijken. Schaamte vertelt je dat je de afkeuring van jezelf bevestigd ziet in de ogen van de buitenwereld. Het wijst ons vaak op wat we niet van onszelf mogen zijn. Veel biseksuele mannen ervaren dit in meer of mindere mate.

Daarom gaat deze blog over schaamte: wat is het, hoe schiet het wortel, waarom lopen sommige mannen erin vast en wat is de sleutel om je ervan los te maken. En eigenlijk gaat deze blog daarmee ook over hoe een seksuele voorkeur die afwijkt van de standaardnorm een geschenk kan worden als je leert zien zonder schaamte.

Je schaamt je…wat zegt dat?
Schaamte gaat over de behoefte en het verlangen OK te zijn in de ogen van de ander. De vraag is: laat ik mijzelf aan de ander zien zoals ik ben? Het heeft dan ook met ogen te maken. Schaamte is ontstaan doordat de ander met zijn ogen iets gezien heeft, waar je jezelf ongemakkelijk bij voelt.

‘Toen mijn vrouw ontdekte dat ik naar mannenporno keek schaamde ik me zo, dat ik niet wist hoe snel ik weg wilde, maar ik kon nergens heen….’ (Tom, 32 jaar)*

Het heeft te maken met zien en gezien worden. Het is een gezonde emotie die in de intimiteit van het contact met de ander om respect en grenzen vraagt. Het gaat over angst (‘blijf ik erbij horen?’) en over autonomie (‘mag ik mezelf zijn en mag ik mezelf laten zien?’). Er is niet te kiezen tussen mezelf zijn én erbij horen. Je hebt nu eenmaal het verlangen om erbij te horen én om jezelf te zijn.

Schaamte is een beweging naar boven
De ervaring van schaamte is het gevoel te kijk te staan op een moment dat we er niet aan toe zijn bekeken te worden. Schaamte is een kwestie van opklimmen. Misschien voelde je je betrapt. In de ogen van de ander(en) om je heen vond je geen bedding, geen greintje veiligheid, geen genade. In je lijf blijven was geen optie meer. Je bekken, je buik en zelfs je hart werden door schaamte onveilige plekken. Het liefst trok je je helemaal terug uit je eigen lichaam. Maar dat bleek niet zo simpel. Het wegvluchtende bloed, straalde als nooit tevoren in je gezicht.

‘Als ik op straat loop naast m’n vriendin en ik vang een blik van een andere man die wat langer blijft hangen, dan wil ik het liefst verdwijnen. Mijn lijf wordt dan vreemd voor me’ (Ronald, 44 jaar)*

Schaamte schiet wortel en wordt meteen bedekt
Schaamte is een verbazingwekkende emotie. Ze springt bliksemsnel tussen jezelf en de ander. Ogen van anderen die afstandelijk en beoordelend kijken, kunnen een vergiftigende schaamte oproepen: de ander is bepalend en jouw eigenheid verdwijnt.

Het moment zet je vast in een haast ondraaglijk gevoel van naakt zijn en veroorzaakt een ketting van lichamelijke reacties. Daarom is het ook niet zo verwonderlijk dat kleine jongens, pubers en jonge mannen, die dit gevoel één of meerdere keren hebben ervaren, besluiten dat ze dit nooit meer willen voelen.

‘In de aanloop naar mijn burn out, waren alcohol en junkfood mijn vrienden. Nu weet ik dat ik mijn gevoelens voor mannen hiermee verdrong’ (Theo, 52 jaar)*

Angst en eenzaamheid valt er overheen

Vanuit schaamte ga je kanten van jezelf verhullen en verheimelijken. Ongewild ondermijn je daarmee jezelf. Datgene wat je in de schaduw zet, haalt je uit je kracht. Je bent niet in staat meer om vol van het leven te genieten. Wat in eerste instantie een beveiliging lijkt, leidt tot een nieuwe angst: de angst om ontdekt te worden. Deze angst verraad je in je blik, je ademhaling en spanning in je lijf. En deze angst maakt eenzaam. Eenzaam en alleen.

‘Ik heb me tijdens mijn huwelijk zo eenzaam gevoeld. Ik deed er alles aan zodat niemand het zou ontdekken’ (Rob, 38 jaar)*

Opnieuw tevoorschijn komen is een eerste stap
De ogen van de ander, vroeger beoordelend met een vernietigende uitwerking op jouw eigenheid, blijken in een veilige setting juist de schaamte te kunnen helen. Wanneer de schaamte getuigenis krijgt, wordt het gemakkelijker om met deze gevoelens en met jezelf te zijn. Een veilige bedding, waarin onthuld gaat worden wat verborgen was, is daarin een eerste vereiste.

‘ik voelde me zo gesteund doordat we rug aan rug zaten en ik voor het eerst mijn verhaal kon doen, zonder je direct aan te hoeven kijken’ (Tom, 32 jaar)*

De ogen van anderen een plek geven
Schaamte heeft altijd te maken met de ogen van de ander, wie die ander ook is. Als jouw ogen besmet zijn met de ogen van anderen, dan ligt daar ook de sleutel voor de oplossing. Een opstelling helpt om de ogen van anderen een plek te geven.

Hij vertelt hoe schaamte zijn leven beheerst. Hoe zoveel mensen naar hem keken. De gemeenschap van het dorp waar hij is geboren, zijn vader die hem straf gaf als hij iets verkeerds deed en zijn beste vriend die hem onder de douche tijdens voetbal te kijk zette voor het hele elftal. In de oefening krijgen de ogen van de dorpsgemeenschap, zijn vader en zijn beste vriend en zijn voetbalteam een eigen plek… Hijzelf heeft ook een plek.

Bij het zien van al die ogen daalt er zichtbaar een rust in zijn lijf maar beneden. Hij draait naar zichzelf en zegt: ‘Pas nu kan ik zonder schaamte naar mezelf kijken: wat ben ik eigenlijk een mooi mens en ik hou van mannen én vrouwen tegelijk’ (Theo, 52 jaar)*

Zonder schroom verder
Het doorzien van schaamte is een belangrijke stap naar zelfacceptatie van biseksuele mannen. Ik hoop dat de ervaringen van andere mannen in deze blog herkenning bij je oproepen en dat je nieuwsgierig wordt naar wat jij kan doen om de vernietigende werking van schaamte aan te pakken. Dit maakt de weg vrij om jouw vorm van biseksualiteit te gaan leven. Vrij, vol en in verbinding met de mensen die je lief hebben.

Bij het opstellen van deze blog heb ik naast mijn eigen ervaring, geput uit meerdere bronnen.
Wil je meer weten, raadpleeg dan::
• Schaamte, zonder schroom en gene verder van Stephan Konrad Niederwieser
• Schaamte, uit Passe-partout van Wibe Veenbaas en Morten Hjort, Phoenix Opleldingen
• Lust en Littekens van Herman Cools, zoektocht naar een eigen plek van mannen die van mannen houden

* De ervaringen die de mannen delen in dit artikel zijn geanonimiseerd om herkenbaarheid te voorkomen

Noot van de redactie: Robbert heeft het in deze blog over bi mannen en biseksualiteit omdat hij in zijn praktijk vooral mannen tegenkomt die deze woorden gebruiken om hun situatie aan te duiden. Bi+ is de verzamelterm voor iedereen die op meer dan één geslacht of gender valt. ‘Bi’ en ‘biseksualiteit’ worden veelal ingezet om een identiteit aan te duiden. De definitie van ‘bi’ en ‘biseksualiteit’ is wisselend. Vaak worden deze woorden begrepen als 50/50 – m/v, maar in de praktijk ligt het zelden zo scherp.