Marleen Tensen studeerde sociologie aan de Universiteit Utrecht en schreef haar scriptie over het grote bi+ onderzoek. Over wat haar daarbij opviel schreef ze een blog.

In 2021 heb ik mij voor het schrijven van mijn scriptie verdiept in het eerste landelijke grootschalige bi+ onderzoek. Met een open blik heb ik geprobeerd om een beeld te vormen van de verschillende manieren waarop bi+ jongeren (16-24 jaar oud) anno 2021 te maken hebben met negatieve ervaringen, stigma en vooroordelen, puur en alleen vanwege hun seksuele oriëntatie. Dit deed ik door open antwoorden te analyseren in een vragenlijst en ik wil jullie graag mijn eigen bevindingen delen.

Door Marleen Tensen

“Ben je nou homo of hetero?” – en andere bi+ vooroordelen (die ik graag zie verdwijnen…)

Het is mij opgevallen dat er enorm veel verschillende soorten van stigma’s en vooroordelen zijn naar bi+ mensen. Zo voelen mensen met een bi+ oriëntatie zich lang niet altijd veilig in hun omgeving, krijgen zij te maken met uitsluiting of worden ze uitgescholden. Vaak wordt de seksuele oriëntatie van bi+ mensen niet serieus genomen, en worden zij ervan beschuldigd dat ze alleen maar zeggen bi+ te zijn voor de aandacht of omdat het een trend is. Helaas zijn scholen ook niet altijd een veilige omgeving. Leerlingen krijgen niet alleen maar van klasgenoten negatieve dingen te horen over hun seksuele oriëntatie, ook sommige leraren spreken naar hun klas uit dat een bi+ oriëntatie of biseksualiteit niet bestaat. Vrouwen krijgen veel te maken met seksualisering omwille van hun oriëntatie. Van hen wordt verwacht dat ze ooit wel eens aan een trio hebben meegedaan, of ze worden ongewenst benaderd om hieraan deel te nemen. Mannen die aangeven bi+ te zijn worden vaak niet geloofd; van hen wordt bijvoorbeeld gedacht dat zij eigenlijk homoseksueel zijn, maar dit nog niet willen toegeven en dat zij gebruik willen maken van de voordelen die een leven als hetero met zich mee kan brengen. De antwoorden van non-binaire en genderfluïde mensen waren vergelijkbaar met die van vrouwen en mannen. Wel ervaren ze bovenop de bi+ stigma’s extra stigmatisering over het feit dat zij zich niet als vrouw óf man identificeren.

… niet zomaar uit de lucht…

De titel van mijn scriptie is “Ben je nou homo of hetero?” en die naam is niet zomaar uit de lucht komen vallen. Er heerst veel onbegrip over bi+. Want hoe kunnen mensen nou écht op meer dan één gender vallen? Als je als man een relatie met een man hebt ben je toch homo? En als je dan daarna een relatie met een vrouw hebt, ben je dan niet toch hetero? Vaak wordt vergeten dat er meer dan twee opties zijn binnen het spectrum van seksualiteit. Of betekent bi+ dan dat je met een man én een vrouw tegelijkertijd een relatie moet hebben? Nee, natuurlijk.

Duidelijk is geworden dat bi+ mensen te maken hebben met stigmatisering vanuit meerdere kanten. Deze stigmatisering komt voort vanuit een heteroseksuele norm, waarbij mensen er standaard vanuit gaan dat mensen hetero zullen zijn. Hier kunnen alle mensen binnen de LHBTIQA+ paraplu mee te maken krijgen. Voor bi+ mensen komt hier nog stigmatisering bovenop vanuit de monoseksuele norm, wat inhoudt dat men ervan uit gaat dat mensen maar op mensen van één gender kunnen vallen.

‘Doordat ik zo open in gesprek heb kunnen gaan met mijn omgeving en doordat ik hier niet alleen vanuit mijn eigen ervaringen, maar ook met vanuit mijn onderzoek over kon vertellen, heeft mijn directe omgeving veel kunnen leren.’

Naast de uitkomsten van mijn scriptie zijn mij in mijn eigen omgeving ook dingen opgevallen. Bij mijzelf merkte ik dat ik met veel van de heersende vooroordelen al bekend was en dit haast heb weggecijferd als ‘niet zo erg’ of ‘het hoort er nou eenmaal bij’ of ‘sommige mensen begrijpen het gewoon niet’. Ik dacht, vanuit mijn eigen ervaringen, dat veel van de in mijn onderzoek terugkerende stigma’s en vooroordelen wel algemeen bekend waren. Tijdens mijn scriptie heb ik het veel meer dan normaal met mijn familie, vrienden en kennissen gehad over bi+ en wat dit allemaal in kan houden. Daardoor merkte ik pas hoe weinig mensen weten over biseksualiteit en vaak nog minder over andere bi+ oriëntaties. Mijn omgeving was hoofdzakelijk geïnteresseerd in wat het dan inhield en schrok zelf vaak van sommige van mijn eigen ervaringen met vooroordelen. Tegelijkertijd werden sommige mensen in mijn omgeving soms ook geconfronteerd met hun eigen (vaak onbewuste) vooroordelen. Doordat ik zo open in gesprek heb kunnen gaan met mijn omgeving en doordat ik hier niet alleen vanuit mijn eigen ervaringen, maar ook met vanuit mijn onderzoek over kon vertellen, heeft mijn directe omgeving veel kunnen leren. En dat vind ik nou al een heel positief direct resultaat dat voortkomt uit het uitvoeren van mijn onderzoek. Hopelijk kan door gespreksvoering, voorlichting en bekendwording met bi+ in de maatschappij steeds meer acceptatie komen voor iedereen, ongeacht de seksuele oriëntatie.

De jaarlijkse 17 mei, de Internationale Dag tegen Homo-, Lesbo-, Bi-, Trans- en Interseksefobie, vormt ‘traditiegetrouw’ het moment om stil te staan hoe het gaat met lhbti+ emancipatie en discriminatie in Nederland. Het Sociaal en Cultureel Planbureau publiceert vandaag het onderzoek Opvattingen over seksuele en genderdiversiteit in Nederland en Europa 2022. ILGA Europa bracht weer de Rainbow Europe Index uit over lhbti mensenrechten.

Door Jantine van Lisdonk

Dubbel beeld over lhbti+

Mensen in Nederland hebben, na IJsland, de meest positieve houding tegenover homoseksualiteit. De afgelopen vijftien jaar steeg het percentage mensen met een positieve opvatting van 53% (2006/2007) naar 76% (2019/2020). Nog maar 4% heeft een negatieve houding. Wel lijkt de stijgende lijn te stagneren en is het ‘plafond’ in zicht. De opvattingen over genderdiversiteit en transgender personen zijn iets minder gunstig, maar ook hierover is een ruime meerderheid in Nederland positief (60%). Een minderheid van 9% heeft een negatieve houding ten opzichte van genderdiversiteit.

Euforie is echter niet op zijn plaats en emancipatie is niet klaar, volgens de SCP onderzoekers. Zo is onduidelijk of het positieve ‘zeggedrag’ in een vragenlijst zich ook vertaald in positief ‘doegedrag’. Onderzoeken onder lhbti+ mensen laten zien dat ze nog steeds te maken krijgen met onveiligheid, vooroordelen, geweld en gebrek aan gelijkwaardigheid. Dit heeft gevolgen voor hun welzijn. Uiteindelijk zijn hun ervaringen natuurlijk de beste graadmeter voor hoe het daadwerkelijk gaat met lhbti+ emancipatie en discriminatie in Nederland.

Ook valt op dat Nederland inmiddels is teruggezakt naar de dertiende plaats van Europese landen in het regelen van lhbti-mensenrechten. Ooit waren we hierin koploper, maar we worden door veel andere landen ingehaald. Als de onderwerpen in het Regenboog Stembusakkoord worden uitgevoerd dan zullen we veel plaatsen stijgen in de Europese lhbti mensenrechten ranking.

Opvallende onzichtbaarheid van bi+

Helaas is in de twee publicaties vooral de onzichtbaarheid van bi+ en gebrek aan aandacht de belangrijkste conclusie. Het SCP merkt op dat er in de opvattingen over seksuele en genderdiversiteit geen specifieke vragen zijn gesteld die over biseksualiteit gaan. Dat is jammer, want uit het eerste grote landelijke onderzoek onder bi+ mensen bleek dat zij met specifieke vooroordelen, stigma en onzichtbaarheid te maken krijgen, van zowel hetero als lhbti+ mensen (Baams et al. 2021; Cense et al. 2021). Aangezien bi+ mensen niet alleen met de heteroseksuele norm, maar ook met de monoseksuele norm te maken krijgen, verwachten we dat opvattingen over bi+ mensen in sommige opzichten negatiever zouden kunnen zijn dan over homo mannen en lesbische vrouwen. Het is een veelvoorkomend probleem dat bi+ impliciet wordt geschaard onder homoseksualiteit of onder seksuele diversiteit, terwijl het niet echt over bi+ of biseksualiteit gaat. Dat is in dit onderzoek eigenlijk ook aan de hand. Gelukkig realiseren de onderzoekers zich dit ook.

In het uitgebreide overzichtsrapport van alle Europese landen van ILGA Europe is er slechts vijf keer expliciet aandacht voor biseksualiteit. We zijn blij dat het landelijke bi+ onderzoek dat Bi+ Nederland heeft geïnitieerd, wordt genoemd. Toch is het opvallend dat de grootste groep mensen onder lhbti+ paraplu, met 1 miljoen mensen in Nederland, er zo mager in naar voren komt. We denken dat het er mee te maken heeft dat verbetering van de situatie van bi+ mensen niet zozeer zit in de ‘harde’ juridische gelijkheid, maar meer in sociale erkenning, meer zichtbaarheid, meer representatie, meer serieus genomen worden. Ook is de gemeenschapsvorming van bi+ mensen nog veel minder sterk dan bij lesbische, homo en transgender mensen, zowel in Nederland, Europees en wereldwijd. Bi+ Nederland zet zich hiervoor in binnen Nederland, maar ook wereldwijd. Met de Bi+ World Meet Ups, die we samen met de befaamde bi activist Robyn Ochs organiseren, bereiken we inmiddels honderden bi+ mensen uit de hele wereld.

In Nederland trekken we in steeds vaker samen op met COC, Transgender Netwerk Nederland en NNID, Nederlandse organisatie voor seksediversiteit. Dit zijn hoopgevende ontwikkelingen. We maken ons er bijvoorbeeld hard voor dat lhbti+ mensen in artikel 1 van de grondwet worden beschermd. Laten we in dat kielzog ook meteen de laatste juridische uitsluiting van bi+ mensen regelen. Het is tijd dat ook bi+ mensen, in navolging van homo, lesbische, transgender en intersekse mensen beschermd worden door de Algemene Wet Gelijke Behandeling.

Meer weten over bi+ inclusie of wat je als organisatie of individu kunt doen?
• Bi+ Factsheet 2021
• Tien tips over bi+ inclusie voor lhbti+ professionals of vrijwilligers
• Bi+ Inclusieve Taalwijzer
• Bi+ Zelfscan voor organisaties
Volg ons op de socials of abonneer je op onze nieuwsbrief